مزاج شناسی یکی از ارکان اساسی طب سنتی بوده و بر این باور استوار است که ویژگی‌های جسمی، روحی و حتی رفتاری افراد به نوع مزاج آن‌ها بستگی دارد. از دیدگاه متخصصان این حوزه، انسان‌ها به دو گروه اصلی گرم‌مزاج و سردمزاج تقسیم می‌شوند و شناخت این ویژگی می‌تواند راه موثری برای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری باشد.
مزاج شناسی چیست؟
مزاج شناسی یکی از شاخه‌های مهم طب سنتی است که به بررسی ویژگی‌های جسمی و روحی افراد بر اساس مزاج آن‌ها می‌پردازد. این شاخه از طب سنتی، بدن هر فرد را به عنوان یک الگوی منحصربه‌فرد در نظر می‌گیرد و باور دارد که شناخت دقیق مزاج می‌تواند به درک بهتر نیازهای بدن، انتخاب سبک زندگی سالم‌تر و پیشگیری از بیماری کمک کند.
به گفته متخصصان طب سنتی، چهار نوع مزاج اصلی وجود دارد:
- صفراوی (گرم و خشک)
- دموی (گرم و تر)
- سوداوی (سرد و خشک)
- بلغمی (سرد و تر)
مزاج شناسی در طب سنتی
متخصصان طب سنتی بر این باورند که مزاج هر فرد در ظاهر او خودش را نشان می‌دهد. از رنگ پوست و حالت چهره گرفته تا قد، وزن و حتی دمای بدن، همه این‌ها می‌توانند راهنمایی برای کشف مزاج باشند. در ادامه نحوه تشخیص مزاج از روی چهره و سایر خصوصیات جسمی را بررسی می‌کنیم.
۱. مزاج شناسی از روی چهره
رنگ چهره و شکل صورت می‌تواند نشانه نوع مزاج باشد. به عنوان مثال:
- افراد صفراوی: صورت کشیده و بینی بزرگی دارند. پوست آن‌ها هم متمایل به زرد است.
- افراد دموی: پوست سرخ، نرم و مرطوبی دارند. علاوه بر این دارای موهای پرپشتی هستند.
- افراد سوداوی: پوست تیره، خشک و کم‌آب و موهای کم‌پشتی دارند. گاهی‌اوقات هم ممکن است لکه‌های تیره روی پوست بدن‌شان دیده شود.
- افراد بلغمی: معمولا پوست روشن، سرد و لطیفی دارند که درخشان به نظر می‌رسد. گاهی‌اوقات ممکن است به دلیل رطوبت زیاد روی پوست این افراد در ناحیه گلو و زیر چشم چین‌وچروک ایجاد شود.
۲. مزاج شناسی از روی قد و وزن
در طب سنتی، فرم بدن و نوع استخوان‌بندی می‌تواند بازتابی از نوع مزاج باشد. در ادامه بعضی از خصوصیات جسمی افراد گرم یا سرد مزاج را بررسی می‌کنیم:
- افراد صفراوی: معمولا اندام لاغر و کشیده‌ای دارند. از سایر ویژگی‌های بارز آن‌ها می‌توان به قد بلند اشاره کرد.
- افراد دموی: اغلب درشت‌اندام و عضلانی هستند و از قدرت بدنی بالایی برخوردارند.
- افراد سوداوی: معمولا لاغر و باریک‌اندام هستند. وجود استخوان‌های نازک و کشیده از ویژگی بارز آن‌ها است.
- افراد بلغمی: معمولا هیکل درشت و قد کوتاهی دارند؛ اما برخلاف دموی‌ها، بدن آن‌ها بیشتر چربی دارد تا عضله. این افراد بسیار مستعد چاقی هستند.
۳. مزاج شناسی از روی زبان
وضعیت زبان می‌تواند بازتابی از عملکرد سه اندام مهم یعنی مغز، معده و کبد باشد. هر گونه اختلال یا آسیب در این ارگان‌ها ممکن است تغییراتی در رنگ، بافت، رطوبت و شکل زبان ایجاد کند.
در طب سنتی چینی، زبان یکی از ابزارهای کلیدی برای تشخیص بیماری‌ها است. پزشکان چینی از دیرباز با بررسی دقیق زبان به ارزیابی وضعیت اندام‌های داخلی می‌پرداختند. به همین ترتیب، حکمای طب سنتی ایران هم زبان را آیینه وضعیت درونی بدن می‌دانستند. آن‌ها معتقد بودند که ویژگی‌های زبان می‌تواند نشانه‌ای از مزاج اندام‌های مهم مانند شریان‌ها، وریدها و دستگاه گوارش باشد.
بر اساس رنگ، بافت و میزان رطوبت زبان می‌توان به نوع مزاج و حتی بیماری‌های فرد پی برد. برای مثال، متخصصان طب سنتی معتقدند:
- زبان قرمز کم‌رنگ و مرطوب نشانه تعادل بدن است.
- زبان خشک و زرد نشانه حرارت زیاد بدن یا غلبه صفرا است.
- زبان قرمز پررنگ به مزاج دموی اشاره دارد.
- زبان تیره نشانه غلبه سودا در بدن است.
- زبان روشن مایل به سفید از مزاج بلغمی خبر می‌دهد.
۴. مزاج شناسی از روی کف دست
کف دست هم می‌تواند آینه‌ای از وضعیت درونی بدن و نوع مزاج باشد. میزان رطوبت یا خشکی کف دست سرنخ‌های ارزشمندی از گرمی، سردی، خشکی یا تری مزاج ارائه می‌دهد. برای مثال:
اگر فرد گرم‌مزاج باشد، کف دست او بیشتر از حد معمول عرق کرده و حرارت بالایی را منتقل می‌کند. در مقابل، کف دست افراد سردمزاج حس گرمای کمتری را انتقال می‌دهد. این افراد برای درمان سردی بدن باید از متخصص طب سنتی کمک بگیرند.
در صورتی که فرد مزاج خشک داشته باشد، کف دست او هم خشک است و چربی کمتری در مقایسه با دیگران تولید می‌کند. اگر مزاج فرد تر باشد، کف دست او مرطوب و نرم‌تر از حد طبیعی است.
ویژگی‌هایی که در این مقاله به آن‌ها اشاره کردیم فقط جنبه راهنمایی دارند و ممکن است بین افراد مختلف متفاوت باشند. بنابراین برای تشخیص دقیق مزاج و درک بهتر وضعیت بدن باید به متخصص طب سنتی مراجعه کنید. همچنین اگر قصد دارید رژیم غذایی متناسب با وضعیت سلامتی‌تان داشته باشید، بهتر است از متخصص تغذیه کمک بگیرید تا یک برنامه علمی و اصولی دریافت کنید.
بدون دیدگاه